Μετά από πενήντα περίπου χρόνια, επίπονης με πολλές διακυμάνσεις αλλά επιτυχούς πορείας, η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται στο κρίσιμο σημείο αναζήτησης του μέλλοντος της.
Η αλήθεια είναι, ότι, η Ε.Ε. δέχεται επικρίσεις και πολλαπλές κριτικές. Επικρίσεις και κριτικές κυρίως γι αυτά που δεν κάνει, για εκείνα που δεν μπορεί σήμερα ν’ ανταποκριθεί, για τα ελλείμματα και τις ανεπάρκειες της. Η αξιοσημείωτη πρόοδος που τα τελευταία χρόνια η Ε.Ε. έχει επιδείξει, σχεδόν παρασιωπάται. Η διαδικασία ευρωπαϊκής ενοποίησης, παρά την πολλαπλότητα των προβλημάτων, κινείται δυναμικά σε θετική κατεύθυνση.
Συνοπτικά και συγκεκριμένα καταγράφω την πρόοδο της Ευρώπης όπως αποτυπώνεται, στην επιδίωξη σειράς θεμελιωδών στόχων.
- Έχει επιτύχει την προώθηση της διαδικασίας της διεύρυνσης με τις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης και της Μεσογείου. Πρόκειται για μια διαδικασία, κρίσιμη και απαραίτητη για την πραγματική ενοποίηση της Ευρωπαϊκής ηπείρου, για την ενδυνάμωση της σταθερότητας, της δημοκρατίας και της ευημερίας σε ολόκληρη την Ευρώπη.
- Εισήχθη επιτυχώς το ενιαίο νόμισμα, το Ευρώ. Το κοινό νόμισμα συμβολίζει με απόλυτα σαφή τρόπο, την ενότητα της ηπείρου.
- Αναμφισβήτητη είναι η πρόοδος στην διαδικασία αναμόρφωσης της ευρωπαϊκής οικονομίας, ο εκσυγχρονισμός του κοινωνικού μοντέλου, η ενίσχυση της συνοχής των Ευρωπαϊκών Κοινωνιών και η καταπολέμηση της ανεργίας και του κοινωνικού αποκλεισμού.
- Σημαντικά είναι τα βήματα, ως προς την διαμόρφωση της ασφάλειας και της αμυντικής της ταυτότητας.
- Η υιοθέτηση της Χάρτας των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων ενίσχυσε το δημοκρατικό χαρακτήρα της Ευρώπης.
Παρά ταύτα, θα ήταν υπερβολικό και αδόκιμο να συμπεράνουμε ότι η Ευρώπη σήμερα είναι η Ευρώπη που θέλουμε. Ας είμαστε ρεαλιστές αυστηροί και λιτοί. Δέχομαι, λοιπόν ότι η Ευρώπη βρίσκεται σε καλή κατάσταση. Είναι μια μεγάλη εμπορική, οικονομική, διπλωματική και πολιτιστική δύναμη. Δεν αρκεί όμως, να είναι μια δύναμη για την προώθηση των Ευρωπαϊκών συμφερόντων και αξιών. Η Ευρώπη πρέπει να ενεργεί ως διεθνή παράγοντας. Να είναι ενεργά ορατή στη διεθνή σκηνή. Η φιλοδοξία της Ευρώπης δεν μπορεί και δεν πρέπει να περιορίζεται στην ύπαρξη της, ως απόρθητο φρούριο. Η Ε.Ε., με την ολοκλήρωση της διαδικασίας της διεύρυνσης κατοχυρώνει την ενοποίηση της ηπείρου και βρίσκεται μπροστά στο ερώτημα «Ποιά Ευρώπη θέλουμε για τις επόμενες δεκαετίες;» Ποιά Ευρώπη μπορεί να σταθεί αποτελεσματικά απέναντι στα προβλήματα της παγκοσμιοποίησης; Αυτονόητη προϋπόθεση της όποιας απάντησης αποτελεί η εμβάθυνση της ενοποίησης σε δημοκρατικές βάσεις με ολοκληρωμένες πολιτικές.
Είναι σαφές, ότι η αναζήτηση μιας νέας ισορροπίας μετά την εγκαθίδρυση της νομισματικής ένωσης και του ενιαίου νομίσματος επιβάλλει νέους στόχους, όπως:
- Η ενδυνάμωση των αναδιανεμητικών πολιτικών για την επίτευξη της πραγματικής σύγκλισης και συνοχής στον ευρύτερο χώρο της διευρυμένης ένωσης.
- Η Ε.Ε., υπάρχει για την κοινωνία και τους πολίτες της. Δεν ενδιαφέρεται μόνο για την ελεύθερη αγορά και τον ανταγωνισμό ανάμεσα στις επιχειρήσεις. Το Ευρωπαϊκό κοινωνικό πρότυπο, πρέπει να εκσυγχρονισθεί και να ενισχυθεί. Να προωθεί την κοινωνική ένταξη όλων. Να είναι βιώσιμο σε βάθος χρόνου. Να επιβεβαιώνει σε επίπεδο Ε.Ε. την κοινωνική αλληλεγγύη. Να εναρμονίζεται με την οικονομική ανάπτυξη και την απασχόληση σε ένα ισορροπημένο τρίγωνο ευημερίας.
- Η ενίσχυση του συντονισμού της μακροοικονομικής διαχείρισης στα πλαίσια της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης. Η σημερινή κατάσταση, που χαρακτηρίζεται από την ισχυρή νομισματική διάσταση και την ασθενή οικονομική πτυχή είναι ανισοβαρής. Η παρέμβαση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, δεν μπορεί να υποκαταστήσει βασικούς και γενικούς προσανατολισμούς κοινής πολιτικής, οι οποίοι οφείλουν να δίνουν σάρκα και οστά στην οικονομική πολιτική.
- Η Ε.Ε., έχει ανάγκη από επαρκή, σταθερά και προβλέψιμα οικονομικά μέσα για την εφαρμογή των πολιτικών της και την υλοποίηση των στόχων της. Να ξανασυζητήσουμε, το συνολικό ύψος και τους τρόπους χρηματοδόμησης του προϋπολογισμού της Ένωσης, ώστε η χρηματοδότηση του, να είναι σταθερή διαφανής, επαρκής, ανεξάρτητη από τις εκάστοτε συγκυριακές καταστάσεις.
- Η αντιμετώπιση των καθημερινών προβλημάτων και η ασφάλεια των πολιτών της Ένωσης, επιβάλλουν την ανάπτυξη της δράσης της Ένωσης στους τομείς που συνδέονται με το περιβάλλον, την ασφάλεια των τροφίμων, την ελεύθερη διακίνηση των προσώπων, τη μετανάστευση, το άσυλο και την καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος. Η ιθαγένεια της Ένωσης ν’ αποκτήσει ουσιαστικό περιεχόμενο.
- Η Ε.Ε. , οφείλει να συμβάλει στη δημιουργία ενός πολυκεντρικού παγκόσμιου συστήματος και μιας νέας διεθνούς τάξης, που θα στηρίζεται και θα λειτουργεί σύμφωνα με τις αρχές του διεθνούς δικαίου. Να συμβάλει στη διαμόρφωση μιας νέας οικονομικής αρχιτεκτονικής, με στόχο τον έλεγχο των επιπτώσεων της παγκοσμιοποίησης, για να περιορισθεί η εκμετάλλευση. Η κοινή άμυνα πρέπει να προσλάβει, σταδιακά το χαρακτήρα ενός συλλογικού συστήματος ασφάλειας με βάση τις αρχές της αλληλεγγύης και της αμοιβαίας συνδρομής.
- Η Ε.Ε., συνιστά «πολιτική κοινότητα δημοκρατικών αξιών», που έχουν ως επίκεντρο τον άνθρωπο, τη ζωή και την προσωπικότητα του. Τις αξίες αυτές, να τις αναδείξουμε, ως τον ακρογωνιαίο λίθο του ενωσιακού οικοδομήματος. Ο Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, επιβεβαιώνει την ταυτότητα του πολιτικού πολιτισμικού της Ένωσης, στο ευρύτερο διεθνές σύστημα.
Πέραν των στόχων που τίθενται, βαθιά είναι η αίσθηση, ότι η Ευρώπη χρειάζεται ένα Σύνταγμα. Για τη δημιουργία ισχυρής συλλογικής συνείδησης, για την ανάδειξη της ευρωπαϊκής ενοποιήσεις ως μηχανισμού εγγύησης ενός αξιοπρεπούς και ανθρώπινου τρόπου ζωής, για τη διαμόρφωση μιας ευρωπαϊκής κοινωνίας ενεργών πολιτών, που θα ευνοεί τη συμμετοχή και τον επηρεασμό των πολιτικών αποφάσεων.
Ας αποφύγουμε τις ετικέτες και τις ορολογίες. Να δεχθούμε ότι η διαδικασία θα είναι εξελικτική, θα συνθέτει πολλές απόψεις και θα είναι διαδικασία πολλών σταδίων.
«Η συσπείρωση αυτών που θέλουν και μπορούν σ’ ένα ομοσπονδιακό μοντέλο είναι και η απάντηση στην ανάγκη μιας ισχυρής πολιτικής ατμομηχανής για το μέλλον της Ευρώπης», τόνισε πρόσφατα ο Κ. Σημίτης. Για τούτο και το νέο προοδευτικό όραμα για την Ευρώπη είναι η ανάδειξή της σε πολιτική Ένωση ομοσπονδιακού χαρακτήρα, που θα εγγυάται την πλήρη απασχόληση, κοινωνική αλληλεγγύη, οικολογική ισορροπία. Η Διακυβερνητική του 2004 είναι βέβαιο, ότι δεν μπορεί ν’ αγνοήσει τις ελπίδες και τις προσδοκίες των ευρωπαίων πολιτών.